9 Bezpieczeństwo dla przyszłych pokoleń

GRI 103  Naszym obowiązkiem jest dostarczanie energii do wszystkich obszarów kraju, w sposób zapewniający pokrycie bieżącego oraz przewidywanego zapotrzebowania na energię elektryczną i moc w KSE w horyzoncie średnio- i długookresowym.

Istnieje wiele czynników warunkujących pewność dostaw energii elektrycznej. W pierwszej kolejności zależy ona od dostępności źródeł wytwarzania energii w wielkości umożliwiającej co najmniej pokrycie zapotrzebowania na moc i energię elektryczną, czyli od wystarczalności mocy wytwórczych. W związku z niską elastycznością popytu oraz rosnącą zmiennością podaży – wynikającą ze zwiększającego się udziału w systemie elektroenergetycznym instalacji wykorzystujących źródła energii o zmiennej charakterystyce pracy (OZE), w których produkcja zależna jest od nie zawsze przewidywalnych warunków atmosferycznych – konieczne jest utrzymywanie wymaganego w systemie wolumenu mocy wytwórczych.

Funkcjonujący obecnie jednotowarowy rynek energii elektrycznej okazuje się mechanizmem niewystarczającym do wygenerowania niezbędnych długo- i średnioterminowych sygnałów inwestycyjnych, które doprowadziłyby do powstawania nowych stabilnych mocy wytwórczych oraz modernizacji już istniejących. Pochodną tego jest występowanie charakterystycznego dla rynku jednotowarowego zjawiska brakującej mocy.

W analizach wystarczalności przeprowadzonych dla nadchodzących lat pojawia się pewne prawdopodobieństwo wystąpienia okresów, w których ze względu na brak dostępności zasobów wytwórczych OSP nie będzie miał technicznych możliwości zbilansowania mocy w KSE. Inwestorzy jednak, pomimo przewidywanego niedoboru mocy, nie podejmują decyzji o inwestowaniu w nowe zasoby wytwórcze, gdyż nie są wystarczająco pewni rentowności tych inwestycji.

Utrzymanie obecnego jednotowarowego modelu rynku energii elektrycznej będzie skutkowało dalszym powiększaniem się problemu brakujących mocy w systemie. To, że problem ten jest już zjawiskiem realnym, pokazała sytuacja w sierpniu 2015 roku, kiedy niezbędne było wprowadzenie ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej na obszarze całego kraju w celu zachowania bezpieczeństwa pracy KSE. Aby uniknąć takich sytuacji w przyszłości, konieczne jest podjęcie zdecydowanych kroków.

Konieczność zapobieżenia niedoborom mocy wytwórczych skłoniła do podjęcia decyzji o wprowadzeniu w Polsce scentralizowanego rynku mocy. Nasza spółka w sposób aktywny uczestniczy we wprowadzaniu mechanizmów mocowych, wspomagając Ministerstwo Energii w pracach nad głównym aktem prawnym – ustawą o rynku mocy, a także w rozmowach z Komisją Europejską, dotyczących notyfikacji tej ustawy.

W ramach projektowanego mechanizmu rynku mocy PSE będą pozyskiwały zobowiązania do dostarczania do systemu odpowiedniej mocy w okresach zagrożenia oraz do pozostawania w gotowości do jej dostarczania. Zobowiązania te – nazwane obowiązkiem mocowym – będą oferowane na aukcjach przez tzw. dostawców mocy: wytwórców, operatorów magazynów energii oraz sterowanych odbiorów energii elektrycznej (redukcja zapotrzebowania), a także przez podmioty reprezentujące grupy wytwórców albo odbiorców (tzw. agregatorzy). Aukcje mocy odbywać się będą z określonym wyprzedzeniem przed okresem, na który dostawcy mocy oferują swój produkt.

W skład projektowanego rynku mocy wchodzić będą mechanizmy rynku pierwotnego i rynku wtórnego, zgodnie z poniższym diagramem

Podstawowym celem wdrożenia rynku mocy jest zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej do odbiorców końcowych w horyzoncie średnio- i długoterminowym, przy jednoczesnym zachowaniu efektywności kosztowej. Umożliwi ono również potencjalny rozwój odnawialnych źródeł energii bez negatywnego wpływu na bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej do odbiorców końcowych.

Rynek mocy powinien wygenerować niezbędne zachęty inwestycyjne wspierające budowę nowych mocy wytwórczych, odtwarzanie mocy wycofywanych oraz modernizację istniejących jednostek. Powinien też umożliwić wdrożenie skutecznego, opartego na zasadach konkurencji mechanizmu koordynacji budowy i wycofań mocy wytwórczych oraz rozwoju usług redukcji zapotrzebowania, zapewniając zarazem minimalizację kosztów ponoszonych przez odbiorców końcowych.

Rynek mocy będzie funkcjonował równolegle z rynkiem energii, nie ograniczając jego działania ani nie zastępując kształtowania się cen na rynku energii w wyniku relacji popytu i podaży. Cel – w postaci efektywnego spełnienia pożądanego standardu bezpieczeństwa dostaw – zostanie osiągnięty przez uzależnienie popytu na rynku mocy od wyznaczonego prognozowanego zapotrzebowania na moc.

Z punktu widzenia PSE, wdrożenie rynku mocy w Polsce jest szansą na wyeliminowanie problemu brakującej mocy w KSE. Umożliwi także zmniejszenie wpływu energetyki na środowisko poprzez modernizację istniejących jednostek wytwórczych oraz budowę nowych, zgodnie z zaostrzonymi normami emisyjnymi.

Rynek mocy to rozwiązanie zapewniające bezpieczeństwo funkcjonowania KSE nie tylko w perspektywie najbliższych lat, ale również w perspektywie długoterminowej.

Mniejsze ryzyko dla wykonawców

Nowy model realizacji inwestycji zakłada prowadzenie projektów w sposób transparentny, elastyczny, według jasnych zasad i standardów. Będzie on sprzyjał skutecznemu monitoringowi ryzyk i możliwościom ich diagnozowania na wczesnym etapie.

To inwestor, a nie wykonawca, będzie wskazywał trasę linii i określał jej koncepcję. Zaproponowane zmiany w modelu przybliżają nas do standardów powszechnie stosowanych na świecie.

Sprawny proces przetargowy

Planujemy wprowadzić istotne zmiany w procesie przetargowym. Przyjąć i stosować – w uzasadnionych przedmiotem zamówienia przypadkach – pozacenowe kryteria oceny ofert. Potencjalne ryzyka w całym procesie inwestycyjnym będą każdorazowo analizowane i uwzględniane w dokumentacji umownej, a nie przenoszone w całości na wykonawców. Nową praktyką będzie uelastycznienie zapisów umownych i możliwość wprowadzania zmian w trakcie trwania umowy. Zmiany obejmą zarówno zapisy umowne, harmonogramy realizacyjne, wymagania przetargowe, procedury akceptacji podwykonawców oraz wymogi związane z przestrzeganiem bezpieczeństwa i higieny pracy, jak też kwestie związane z dokonywaniem rozliczeń za wykonywane roboty. Zastosowane mechanizmy powinny sprzyjać rozwojowi sektora wykonawczego, właściwemu podziałowi ryzyka między zamawiającym a wykonawcą oraz terminowej realizacji prac wykonanych zgodnie z wymogami jakościowymi przy zastosowaniu najwyższych standardów HSEQ (ang. health, safety, environment and quality).

Transparentny proces konsultacji społecznych

Jeszcze większą wagę przywiązywać będziemy do utrzymywania przykładnych relacji z lokalnymi społecznościami oraz reprezentującymi ich samorządami, na których terenach planujemy i realizujemy inwestycje. W nowym modelu priorytetem jest transparentny proces konsultacji społecznych. Dzięki eliminacji pośrednich ogniw nadzoru wszyscy interesariusze społeczni na każdym etapie realizacji inwestycji, będą mieli bezpośredni kontakt z PSE jako inwestorem. Będzie to dotyczyło również newralgicznego etapu pozyskiwania służebności przesyłu.

Standaryzacja w obszarze majątku sieciowego

Standaryzacja ma na celu zastosowanie jednolitych wzorców – znormalizowanie pod względem wymiarów, użytych materiałów, procedur budowy i sprawdzania. Pozwala na obniżenie kosztów, powtarzalność rozwiązań, współpracę rozwiązań pochodzących od różnych dostawców oraz ograniczenie różnorodności rezerw.

Powyższe zalety procesu są najwyraźniejsze w sytuacji budowy lub zakupu nowych elementów majątku sieciowego, kiedy wystarczy odwołanie do odpowiednich standardów bez potrzeby każdorazowego opracowywania wymagań szczegółowych.

Standaryzacja jest wdrażana przez PSE w różnych obszarach i w różnym stopniu od kilkunastu lat. W roku 2016 dysponowaliśmy około 140 obowiązującymi Standardami Technicznymi opublikowanymi na stronie internetowej. Jako Standard Techniczny PSE należy rozumieć zbiór wymagań funkcjonalnych, technicznych, jakościowych oraz środowiskowych o uniwersalnej treści. Standard ma więc umożliwić wprowadzanie nowoczesnych i jednocześnie efektywnych ekonomicznie rozwiązań, które mogą być oferowane przez wielu dostawców. Standardy obowiązujące w spółce podlegają obowiązkowej cyklicznej (maksymalnie co 5 lat) weryfikacji, w szczególności pod względem:

• zastosowania terminologii zgodnej z określeniami słownika elektrotechnicznego IEC 60050 oraz w PSE, 
• aktualności ustaw, rozporządzeń i norm, związanych z danym standardem,
• kontroli powiązań z innymi standardami, w celu uniknięcia rozbieżności i zachowaniu spójności standaryzacji,
• możliwości scalania standardów o tej samej tematyce w jeden standard, aby uprościć, a wręcz nie powtarzać i zmniejszyć liczbę obowiązujących standardów,
• sprawdzenia rynku pod kątem możliwości spełnienia zapisów standardu przy zachowaniu konkurencyjności.

W 2016 roku zaktualizowaliśmy lub opracowaliśmy od podstaw łącznie ponad 20 standardów z obszarów linii, stacji i elektroenergetycznej automatyki zabezpieczeniowej (EAZ).

Przygotowujemy się do osiągnięcia w kolejnych latach najwyższego poziomu standaryzacji, czyli typizacji rozwiązań, w celu uproszczenia procesu budowy, instalacji, uruchomienia oraz eksploatacji sieci przesyłowej.

R&D w obszarze majątku sieciowego

 W zakresie badań i rozwoju (R&D, od ang. research and development) w obszarze majątku sieciowego w 2016 roku realizowaliśmy 6 prac

• Badania właściwości ochronnych wodorozcieńczalnych zestawów lakierowych do zabezpieczenia antykorozyjnego konstrukcji wsporczych.
• Nowoczesne przewody niskostratne do przesyłu energii elektrycznej do linii elektroenergetycznych NN.
• Zasilanie potrzeb własnych stacji WN/SN z zastosowaniem instalacji fotowoltaicznej.
• Automatyka stacyjna oparta na protokole komunikacyjnym IEC 61850 z wykorzystaniem komunikatów GOOSE (ang. Generic Object Oriented Systems Events).
• Projekt instalacji zabezpieczeń odcinkowych na liniach WN i wykorzystania sensorów prądowych lub przetworników analogowo-cyfrowych.
• Budowa pola liniowego z wykorzystaniem technologii cyfrowej.

Komunikacja społeczna

GRI 102-43 Na etapie planowania inwestycji nawiązujemy bezpośrednie relacje z liderami opinii oraz władzami lokalnymi na poziomie województwa, powiatów i gmin. Inicjujemy i prowadzimy działania edukacyjne w zakresie roli PSE w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym oraz znaczenia naszych działań dla bezpieczeństwa energetycznego kraju. Wyjaśniamy lokalnym społecznościom potrzebę rozwoju sieci przesyłowej w Polsce.

W ramach współpracy z wykonawcami wygrywającymi przetarg przekazujemy im odpowiednie wytyczne dotyczące przygotowania i realizacji programów komunikacji społecznej w formie załączników do zawieranych umów. Zazwyczaj przebieg terytorialny realizowanej inwestycji dotyczy obszaru wielu gmin, kilku powiatów, a nawet województw. W większości przypadków przed rozpoczęciem inwestycji liniowej znane są tylko punkty, pomiędzy którymi będzie ona przebiegała. Wymaga to rozważenia szeregu wariantów trasy linii oraz identyfikacji grup interesariuszy kluczowych w kontekście każdego z wariantów.

Wszystkie realizowane przez nas inwestycje wspierane są przez programy komunikacji społecznej (w 100 procentach). Nieprzerwanie analizujemy ich wpływ na społeczności lokalne.

Dla każdego realizowanego zadania inwestycyjnego przygotowujemy stronę internetową oraz skierowane do społeczności lokalnych informatory zawierające rzetelne informacje na temat inwestycji – z uwzględnieniem ich wpływu na środowisko. Głównym przedmiotem zainteresowania społecznego z punktu widzenia potencjalnego wpływu na zdrowie człowieka są oddziaływanie pola elektromagnetycznego i hałas. Dlatego rzetelnie przekazujemy naszą wiedzę na temat badań prowadzonych na całym świecie oraz przepisów prawnych obowiązujących w tym zakresie – każdy z nich jest przez nas rygorystycznie przestrzegany. Przed oddaniem obiektu do użytkowania wykonujemy pomiary pól elektromagnetycznych, które podlegają weryfikacji przez organy administracji ds. ochrony środowiska.

Proces planowania i przygotowania inwestycji liniowych trwa kilkukrotnie dłużej niż sama budowa. Ze względu na konieczność uwzględnienia interesów, często wzajemnie sprzecznych, wszystkich zainteresowanych stron, wymaga on zachowania najwyższej staranności. Każda nasza inwestycja jest przygotowywana oraz realizowana z poszanowaniem wszelkich przepisów prawa i z zachowaniem najlepszych praktyk budowlanych i eksploatacyjnych – zarówno polskich, jak i międzynarodowych. Ostateczny przebieg trasy linii oraz lokalizacja stacji stanowią kompromis pomiędzy oczekiwaniami społeczności lokalnych i wymogami ochrony środowiska a możliwościami technicznymi. 

Przebieg trasy linii

Inwestycje infrastrukturalne wymagają zachowania „ciągłości”. Każda próba przesunięcia trasy linii w inne miejsce wywołuje konsekwencje na sąsiadującym terenie. Uwzględniając ograniczenia prawne i środowiskowe, rozważamy zawsze kilka wariantów przebiegu trasy. Bierzemy pod uwagę lokalne i regionalne plany zagospodarowania przestrzennego, kierunki rozwoju poszczególnych gmin, szczegółowe uwarunkowania środowiskowe i krajobrazowe, obszary chronione oraz inne elementy mogące kolidować z przebiegiem linii.

Udział strony społecznej w procesie planowania przebiegu trasy linii jest bardzo pożądany. Wspólnie wybrany wariant przebiegu trasy linii jest lepszy i mniej kolizyjny, co pozwala szybciej pokonać uciążliwy etap uzyskiwania decyzji i pozwoleń wymaganych prawem. Projektanci starają się wytyczyć przebieg linii tak, aby uniknąć zbliżeń do zabudowy mieszkaniowej, jednak rosnący stopień urbanizacji kraju znacząco utrudnia znalezienie kompromisowych rozwiązań zadawalających społeczności lokalne. W pobliżu dużych miast i aglomeracji miejskich problemy się zwielokrotniają. Preferowane są tereny rolnicze bez prawa zabudowy, gdyż linia elektroenergetyczna nie przeszkadza w działalności rolniczej. Korzystamy również z obszarów leśnych, projektując linię na słupach nadleśnych. Jednak łatwiej jest lokalizować planowaną linię przesyłową wzdłuż istniejącej infrastruktury liniowej – szlaków kolejowych, dróg ekspresowych lub wcześniej wybudowanych linii elektroenergetycznych. Niestety nie istnieje wariant lokalizacji linii całkowicie wolny od kolizji. Właśnie dlatego, wiedząc, że dla społeczności lokalnych najważniejszą sprawą jest przebieg trasy, proponujemy kilka wariantów lokalizacji dla tej samej linii. Różne warianty powstają we współpracy z władzami samorządowymi, ponieważ nawet najlepsza mapa cyfrowa terenu nie zawiera planów rozwoju regionów i gmin oraz planów ich przyszłego zagospodarowania przestrzennego, które muszą być przeanalizowane przy wyborze optymalnej trasy. Na tym etapie, w przypadku planowanych przebiegów przez tereny cenne przyrodniczo, w proces angażują się dodatkowo pozarządowe organizacje ekologiczne, które bardzo często są wartościowym źródłem wiedzy o lokalnych walorach przyrodniczych i formach ochrony środowiska naturalnego.

W przypadku budowy stacji elektroenergetycznej kwestia uzyskania akceptacji dotyczy na ogół kilku właścicieli działek i dlatego łatwiej znaleźć kompromisowe rozwiązania niż w przypadku linii.

Pozyskiwanie służebności przesyłu

Budowa linii przesyłowych wymaga ustanowienia prawa do nieruchomości. W zależności od rodzaju i konstrukcji, słup zajmuje powierzchnię 50–120 m². Dodatkowo należy uwzględnić zajęcie terenu w pasie technologicznym pod liniami, głównie dla celów eksploatacyjnych. W zależności od napięcia linii, rozwiązań technicznych i warunków środowiskowych, jego szerokość wynosi 50-80 m.  

Służebność przesyłu obciąża nieruchomość prawnie. Najczęściej w nieznacznym stopniu ogranicza możliwość korzystania z działki. Pod liniami można prowadzić uprawy i hodowlę, a także korzystać ze sprzętu rolniczego. Z właścicielami gruntów podpisujemy umowy cywilnoprawne w formie aktów notarialnych. Określają one zakres, w jakim przedsiębiorca przesyłowy może korzystać z cudzej nieruchomości, na której znajdują się – lub mają się znajdować – urządzenia przesyłowe. Służebność przesyłu obniża wartość nieruchomości, za co wypłacamy odszkodowanie zgodne z wyceną rzeczoznawcy majątkowego. Stopień utraty wartości nieruchomości zależy od sposobu użytkowania terenu i wymaga indywidualnej oceny rzeczoznawcy. Przeważnie udaje się dojść do porozumienia z właścicielami działek zlokalizowanymi pod liniami elektroenergetycznymi. W przypadku braku zgody właściciela gruntu na podpisanie umowy służebności inwestycji celu publicznego, po wykorzystaniu całego procesu rokowań uruchamiana jest ścieżka przewidziana postanowieniami art. 124 ustawy o gospodarce nieruchomościami.

W oparciu o naszą najlepszą praktykę, po zakończeniu prac wykonujemy niezbędną rekultywację. W porozumieniu z właścicielami działek wypłacamy należności za szkody powstałe w trakcie budowy. W przypadku braku porozumienia wysokość należności zostaje określona przez rzeczoznawcę majątkowego.